Figura: obispo incendiario[4]
YOT'OK CH'OOLEJIL CHI RIX NAQ XE'XMIN LI KRISYAANIL SA' QAYANQ LAA'O LAJ Q'EQCHI'.
Ay tyox[1]
jwal ra naakaye
Jalan pe’ chik li tz’aqal
Xyaal ¡Ay tyox!
Eb’ li qaxe’ qatoon ke’xk’ut
chi qu
Ut laa’o naqak’ut chi ruheb’
li qalal qak’ajol
Ani xyob’tesin[2]
chi junil li k’a’aq re ru.
¿Ma ink’a’ ta b’i’ naqanaw
chaq najter q’e kutan,
¿Chank ru naq kisihan chaq li
qayu’am?
¿Chank ru naq ke’xtiiqi rib’
chi junil li k’a’aq re ru?
¿Chank ru naq ke’k’i chaq li
ha’?
¿Chan ru naq kitikla chaq li
ruuchich’och’?
¿Chan ru naq ke’k’i chaq li
loq’laj che’ k’aam?
¿Chan ru naq ke’usa chi junil
li k’a’aq re ru?
Ay tyox, k’ajo’ ta wi’ xrahil[3]
rab’inkil li naakaye
¿Chan ru nakak’oxla?
¿Ma a’in tz’aqal li yaal li naakaye?
Ay tyox, ¿Ma ink’a’ ta b’i’ xe’xye chaq li qaxe’
qatoon?
Li Tzuul Taq’a naxk’e li qixim, li ha’, li hab’, li
xam.
Ay tyox ¿Ma ink’a’ ta b’i’ laa’o?
Eb’ li qalal qak’ajol xqaye’chi’i li pom
ut xqatiq’ li qoq sa’ li b’e.
¿Ma ink’a’ ta b’i’ xwan li
qatzekem?
¿At, ma ink’a’ ta b’i’ xk’ira li
qarahilal?
¿Ma ink’a’ ta b’i’ x’el li
qatiqwal ut li qakehil?
Ay tyox, k’ajo’ ta wi’ xkawil li
nakaye naq li yaal jalan wi’
Ay tyox.
Ay tyox, k’ajo’ xkawil xpaab’ankil,
Li tzuul Taq’a maak’a’, chi moko
xwank,
Chi moko tawanq,
Wi’ wan aran sa’ li siwan,
Wi’ wan aran sa’ li tzuul,
Wi’ na’ab’ink sa’ li kaaq,
Wi’ nak’utunk xkutan sa’ li
choxaal.
Ay tyox, maak’ajo’ xkawil
xpaab’ankil
Ut xnumsinkil li qalal qak’ajol
sa’ xb’een li xam
ut li quq’un (k’ukun)
ut li qawa ink’a’ naxk’am chaq li
qatib’el li xmusiq’ li Tzuul Taq’a re naq us to wanq.
Ay tyox, maak’ajo’ xkawil
xpaab’ankil chi junil
In chi maak’a’ x’ok wi’.
Ay tyox, k’ajo’ xkawil
xpaab’ankil
naq eb’ li qaxe’ qatoon
ut eb’ laj tijonel ink’a’
xohe’raatina rik’in li yaal.
¿Ma ink’a’ ta b’i’ xe’xye qe
k’a’ ru kutankil us ut li ink’a’ us?
¿Ma ink’a’ ta b’i’ xe’xb’aanu
chi us eb’ li xmayej
ut li xb’aanuhomeb’ ut
xe’xloch li xam ut xe’xk’at li pom?
¿Ma ink’a’ ta b’i’ xe’xtz’eqtaana
li ch’a’ajkilal,
Ma ink’a’ ta b’i’ xqatiq’ qib’
sa’ li b’e,
Ma xoot’ane’ sa’ li xchamul li
siwan?
Ay tyox, k’ajo’ xkawil
xpaab’ankil
Naq li Tzuul Taq’a ink’a’ chik
toorab’i ut ink’a’ chik trab’i li yaab’.
¡LAA'O LI RI XMAM AJ Q'EQCHI' XQATAW RU NAQ MUKU YAAL TA CHI XJUNIL LI NAXYE LI KRISYAANIL!
¡MAMA' TIK'TI' LI XE'XMIN SA' QAB'EEN!
Recopilado por Estrada Monroy (1979:190).
Corrección ortográfica Q'eqchi' por Winaqib'.
[1]
Tyox, refiere al “dios” extranjero que trajeron los españoles.
[2]
Sa’ li xhu aj Estrada Monroy naxye: xxyo’ob'tesin ab’an nink’a’uxla naq xe’raj
xyeeb’al xyob’tesin.
[3]
Sa’ li xhu laj Estrada Monroy naxye: rahil ab’an nink’a’uxla naq naraj naxye xrahil.
No hay comentarios:
Publicar un comentario